Om de gezondheidscrisis onder controle te krijgen, volgen de autoriteiten een draaiboek dat een blauwdruk is van de maatregelen die China eind december 2019 nam, toen de stad Wuhan als eerste door de epidemie werd getroffen. Hoewel steeds duidelijker wordt dat de economische schok van de crisis enorm zal zijn – met een omvang die in de industriële geschiedenis nooit eerder voorkwam – is ook de politieke reactie ongeëvenaard. De Verenigde Staten pakken bijvoorbeeld uit met een herstelplan ter waarde van maar liefst 2.000 miljard dollar. Twee biljoen dus! Sociale, monetaire en fiscale maatregelen van die omvang zijn in vredestijd ongezien.
Volgens datzelfde draaiboek slaan volksgezondheidsinstanties, regeringen en centrale banken de handen in elkaar om samen de economische gevolgen van de pandemie tot een minimum te beperken. In onze publicatie van 19 maart hebben we de drie stadia van de overheidsinitiatieven besproken: (1) social distancing; (2) liquiditeitsvoorziening; en (3) welvaartsstaat. In deze publicatie gaan we dieper in op de impact daarvan op de kredietverstrekking aan ondernemingen en de markt voor bedrijfsobligaties.
Kenmerken
Een van de bijzonderheden van de crisis is dat zij zich voordoet op een moment dat de wereldwijde schuldenlast al torenhoog is. In een recente studie van het Institute of International Finance (IIF) wordt dit bedrag geraamd op 253.000 miljard dollar, hetzij 322% van het wereldwijde bbp (IIF, sep 2019). 70% van die schulden – 180.000 miljard dollar – zijn aangegaan in ontwikkelde landen, waarvan 43.000 miljard dollar door bedrijven.
Toen de crisis uitbrak, rees meteen de vraag welke ondersteuning mogelijk is voor de bedrijven die tot in het diepst van hun activiteiten worden getroffen. Die bedrijven hebben tijdelijk minder inkomsten door het omzetverlies dat ze lijden als gevolg van de inperkingsmaatregelen. Daardoor dreigen ze niet in staat te zijn om hun verplichtingen na te komen, en dat moet absoluut worden vermeden. Overal ter wereld lanceren de centrale banken daarom in overleg met de overheden een hele batterij maatregelen om de bedrijven van liquiditeiten te voorzien zodat ze deze periode kunnen overbruggen.
Europese Centrale Bank
De maatregelen die de ECB op dat vlak heeft genomen zijn betekenisvol: niet alleen de omvang van het bedrag is indrukwekkend, maar ook het feit dat de maatregelen een totaalpakket vormen dat de problematiek in al zijn facetten aanpakt. Het recept waarmee de financiële crisis van 2008 werd bedwongen, wordt opnieuw opgediend. Op drie vlakken zijn er maatregelen:
1. Commerciële banken kunnen hun leningen tegen zeer gunstige voorwaarden herfinancieren bij de centrale bank
Deze herfinanciering vindt plaats via gigantische operaties die (T)LTRO's1 worden genoemd en die tot doel hebben de instandhouding van de kredietverstrekking aan bedrijven te garanderen. Het totale volume aan herfinancieringen dat bij deze transacties mogelijk is, bedraagt bijna 3.000 miljard euro. Voor deze transacties zullen de banken tot 50% van hun portefeuille aan bedrijfskredieten2 rechtstreeks bij de centrale bank mogen financieren. Door de minimumrentevoet voor leningen vast te stellen op 25 basispunten onder het gemiddelde rentetarief van de depositofaciliteit, verlaagt de ECB in feite de kosten van de financiering van de economie zonder een algemene verlaging van haar belangrijkste beleidstarieven door te voeren.
2. Versoepeling van de regelgeving: flexibiliteit bij de verwerking van leningsaanvragen door bedrijven in nood, lagere kapitaalvereisten en verlenging van de wettelijke termijnen
Leningen aan bedrijven met overheidsgarantie3 krijgen een voorkeursbehandeling als ze niet-performant (NPL4) worden. Banken zullen gedurende minimaal zeven jaar een dekkingspercentage5 van 0% kunnen hanteren voor dergelijke niet-performante leningen. De regelgevers zullen ook flexibel zijn bij de uitvoering van strategieën om het aantal NPL's te verminderen6.
Bovendien stelt de ECB zich tijdelijk soepel op bij de interpretatie van de kapitaalvereisten waaraan banken moeten voldoen, waardoor het vereiste eigen vermogen met 120 miljard euro zal worden teruggebracht. Volgens de schatting zal die maatregel verliezen absorberen en potentieel voor 1,8 biljoen euro aan leningen kunnen financieren. Die raming houdt geen rekening met de gunstige effecten van de soepelere behandeling van leningen met overheidsgarantie, die hierboven al ter sprake kwam.
Ten slotte worden er operationele steunmaatregelen ingevoerd, in het bijzonder de mogelijkheid om de datum van inwerkingtreding van nieuwe bankregels uit te stellen zodat de banken zich kunnen concentreren op wat vandaag de dag essentieel is: de kredietverstrekking aan bedrijven op peil houden.
3. Interventie op de markten door het opkopen van obligaties
De ECB koopt sinds eind 2019 voor een bedrag van 20 miljard euro per maand obligaties op. Sinds het uitbreken van de gezondheidscrisis heeft ze haar aankoopprogramma’s in twee stappen verhoogd: de eerste op 12 maart voor een totaalbedrag van 120 miljard euro meer, de tweede op 18 maart voor een totaalbedrag van bijkomend 750 miljard euro. Al deze aankopen (bijna 1.000 miljard euro) zullen voor het einde van het jaar worden afgerond. Ze zullen zowel overheidsobligaties als obligaties van niet-financiële bedrijven dekken. We schatten dat de aankopen van bedrijfsobligaties 7 tot 11 miljard euro per maand zouden kunnen bedragen. De omvang van de markt voor niet-financiële bedrijfsobligaties van goede kwaliteit bedraagt ongeveer 1.400 miljard euro.
Marktreactie
Deze maatregelen hebben nu al merkbare gevolgen voor de financiële markten. De markt voor bedrijfsobligaties is sinds het begin van de crisis krapper geworden en de spreads7 hebben de niveaus van de crisis van 2015-20168 overstegen. Maar na de bekendmaking van deze maatregelen hebben de spreads zich gestabiliseerd.