De social impact bond, een investering met impact?

Marie Melikov - Senior Program Manager of Degroof Petercam Foundation

Particuliere fondsen aantrekken om initiatieven met een maatschappelijk doel te financieren, dat is in een notendop waarvoor contracten die sociale impact beogen, de zogeheten social impact bonds (SIB), zijn bedoeld. Dit type belegging kan kansen creëren om uitdagingen in de publieke sector aan te pakken waarvoor de overheidsfinanciering tekortschiet.

Ontluikend succes

Het eerste contract werd in 2010 in het Verenigd Koninkrijk gelanceerd. De Britse minister van Justitie kondigde toen zijn plan aan om samen met een aantal organisaties een programma op te zetten voor de opvolging en herintegratie van 3.000 gedetineerden. Het programma was erop gericht recidive te voorkomen, wat zich zou vertalen in een besparing op gevangenisuitgaven. Vooropgesteld dat het initiatief na zes jaar een recidivevermindering van 7,5% zou hebben opgeleverd, zouden de investeerders een deel van het bespaarde geld ontvangen als vergoeding. Zeven jaar later was die doelstelling met 2% overschreden. De 17 pionierende investeerders kregen hun initiële investering terugbetaald en ontvingen bovendien een bonus (berekend op basis van een jaarlijks rendement van 3%). De eerste social impact bond was geboren. Dertien jaar later zijn er wereldwijd al 277 SIB’s .

Hoe werkt een social impact bond?

Deze vorm van financiering biedt overheden het vooruitzicht op innovatieve samenwerking met de private sector en trekt volledig de kaart van het win-win-principe. De overheid kan private middelen aantrekken voor de ontwikkeling van innovatieve (en dus risicovolle) oplossingen voor maatschappelijke problemen. De investeerders verbinden zich ertoe een veelbelovend sociaal programma te financieren, waardoor de staat op zijn overheidsuitgaven kan besparen. Als tegenprestatie keert de staat een deel van dat uitgespaarde geld uit aan de investeerders. Om SIB-contracten te implementeren zijn externe spelers nodig, zoals structureerders (financiële modellering, coördineren van de verschillende belanghebbenden en fondsenwerving), gespecialiseerde advocaten en externe beoordelaars.

Win-win voor alle partijen:

Voor investeerders is een SIB een opportuniteit om te investeren met impact. Filantropen en sociale investeerders nemen een deel van het risico op zich wanneer ze sociale kwesties aanpakken die vaak een grote koerswijziging vereisen en onzekerheden met zich meebrengen. De terugbetaling van de investering samen met een premie zal variëren in functie van de sociale doelstellingen die vooraf in het contract zijn vastgelegd.

Voor de overheid is de social impact bond een instrument om een innovatieve oplossing te testen zonder financiële risico's te nemen. De overheid zal de initiële investeerders immers alleen vergoeden als de oplossingen doeltreffend blijken. Maatregelen met een voorkomend karakter zullen daarbij voorrang krijgen op remediërende maatregelen.

Voor de organisaties of verenigingen (de operatoren) levert de SIB naast visibiliteit ook legitimiteit op. Als er goede resultaten worden gehaald, zal de overheid de voorgestelde aanpak erkennen als een goed oplossing voor het maatschappelijke probleem. De overheid kan in dat geval beslissen om structureel de financiering van deze organisaties voort te zetten. Het is daarom van belang dat verenigingen hun impact meten. Met het oog daarop moeten de te bereiken doelstellingen duidelijk worden vermeld.

Verklarend schema van structureerder Kois Investment 2023 voor het SIB-contract afgesloten in 2023 tussen Duo for Job , het Franse ministerie van Arbeid en de Degroof Petercam Foundation.

Wondermiddel?

Terwijl impact investing boomt (en in 2022 naar schatting €80 miljard euro vertegenwoordigt), haalden social impact bonds in de 13 jaar dat ze bestaan slechts €700 miljoen op. Hoe is dat te verklaren?

Volgens een artikel gepubliceerd op de blog van de Wereldbank is de trage start vooral een gevolg van het feit dat slechts een beperkte groep investeerders in aanmerking komt voor de SIB’s. Daar zijn diverse redenen voor:

Allereerst zijn er de zeer hoge opstartkosten, de grote hoeveelheid tijd nodig om oplossingen uit te rollen en het ontbreken van een secundaire markt voor dit type instrument.

Anderen waarschuwen dat dit zeer specifieke instrumenten zijn die nooit beleggingsproducten mogen worden. Elk misbruik rond thema’s die gevrijwaard moeten blijven van speculatie dient te worden vermeden.

Een ander obstakel voor de uitrol van dit instrument is dat het gebaseerd is op de beoordeling van maatschappelijke initiatieven, wat bijzonder moeilijk is en heel omzichtig dient te gebeuren.

De social impact bond is niet voor alle sociale kwesties een goede keuze: de geboden oplossingen moeten op relatief korte termijn meetbaar zijn en een oplossing bieden voor een cruciaal overheidsthema. Daarom is het instrument nuttig voor de tewerkstelling, een thema dat zowel essentieel als meetbaar is voor de overheid. Voor thema’s zoals onderwijs of preventieve gezondheidszorg, nochtans eveneens prioriteiten van de overheid, is dit instrument veel minder geschikt omdat het effect ervan pas na heel lange tijd zichtbaar wordt en veel moeilijker meetbaar is.

Slotsom? Deze manier van financieren leent zich uitermate voor filantropen die een complementaire rol willen spelen ten opzichte van de overheid en op die manier willen samenwerken. De methode, die op solide data en een strenge beoordeling berust, leidt naar best practices in de filantropie. Ze toont aan dat systemische verbeteringen mogelijk zijn en schenkt de publieke sector het vertrouwen om naar efficiëntere oplossingen te zoeken.

De Degroof Petercam Foundation pionierde in 2017 door in te tekenen op de eerste social impact bond in België. Dit contract werd afgesloten tussen de Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling (Actiris) en Duo for a Job. Het doel ervan was jonge werkzoekenden (jonger dan 30 jaar) met een migratieachtergrond aan een baan te helpen in het Brussels Gewest. Op voorwaarde dat de tewerkstellingsgraad van de deelnemers van Duo for a Job ten minste 10% hoger zou zijn dan die van een controlegroep, zou de overheid de sociale investeerders terugbetalen. Naargelang het resultaat van het programma kon bovendien een extra vergoeding worden uitgekeerd. Het werd een groot succes. Drie jaar later was de initiële investering samen met een extra rendement van 4% terugbetaald aan de stichting en waren er 322 nieuwe duo's opgericht, wat de slagkracht en zichtbaarheid van Duo for a Job nog versterkte. Het is dan ook met overtuiging en enthousiasme dat de Foundation in 2023 in het tweede sociale contract met impact van Duo for a Job's investeert, dit keer samen met het Franse Ministerie van Arbeid, Tewerkstelling en Integratie. Deze intekening maakt deel uit van het op impact gerichte investeringsbeleid dat de Foundation onlangs heeft uitgewerkt en dat in een volgend artikel aan bod zal komen.