Hoe houdbaar is de Belgische staatsschuld?

Hans Bevers - Chief Economist

Na de parlementsverkiezingen van 9 juni leek het er initieel op dat coalitievorming relatief eenvoudig zou zijn. Maar de coalitiebesprekingen tussen de vijf partijen liep stuk, in belangrijke mate door onenigheid over de manier waarop op het terugdringen van het begrotingstekort dient te gebeuren. De Europese Raad plaatste België in juli in de zogenaamde ‘excessieve begrotingstekort procedure’.

Het is al enige tijd duidelijk dat de overheidsfinanciën nood hebben aan serieuze begrotingsinspanningen om de duurzaamheid ervan te verzekeren in het licht van de vergrijzing. Midden oktober gaf het ratingbureau Moody’s een signaal door de vooruitzichten van de (vooralsnog solide) Belgische kredietscore als negatief te beoordelen. Het agentschap maakt zich zorgen dat de volgende regering niet in staat zal blijken de overheidsschuld te stabiliseren. Daar staat tegenover dat Standard and Poor’s, een ander groot Amerikaans kredietbureau, de vooruitzichten voor ons land blijft beoordelen als stabiel. De instelling gaat ervan uit dat de nieuwe regering, eens die gevormd is, doortastende budgettaire maatregelen zal nemen.

Stijgende Belgische staatsschuld

Het publieke debat over de Belgische overheidsfinanciën wordt niet zelden overschaduwd door doemdenken. Ook aan simpele oneliners is er vaak geen gebrek: “We kunnen onze kinderen toch niet met meer schulden opzadelen?” of “De begroting moet zo snel mogelijk in evenwicht zijn!”. We moeten evenzeer voorzichtig zijn met de term ‘onhoudbaar’. Ook al is het populair om de overheidsfinanciën als onhoudbaar te bestempelen, de sociaaleconomische realiteit is opmerkelijk complexer. Het probleem is niet de hoogte van de Belgische staatsschuld op zich. Alarmisme over de staat van onze overheidsfinanciën is vooralsnog niet nodig.

Echter, met een primair overheidstekort van bijna 3% van het bbp, oplopende vergrijzingsuitgaven (zo’n 1%-punt van het bbp in de volgende legislatuur), en een structureel hogere rente-omgeving is de schuldgraad duidelijk stijgend. Bovendien wordt nog steeds geopperd om de defensie-uitgaven gevoelig op te drijven tegen de achtergrond van de zorgwekkende geopolitieke dynamiek. En daarnaast zijn meer (productiviteitsverhogende) overheidsinvesteringen in het kader van de digitalisering en energietransitie allerminst een overbodige luxe.

Gezonde Belgische overheidsfinanciën

De schuldgraad doen dalen kan evenwel nooit een doel op zich zijn. De cruciale vraag is of we erin zullen slagen om structurele maatregelen te nemen die het groeipotentieel van ons land op lange termijn vrijwaren (via een verhoging van de werkzaamheid en productiviteit), terwijl tegelijkertijd het budgettaire tekort wordt teruggedrongen. Het gaat erom onze overheidsfinanciën opnieuw gezond te maken zonder blind te snijden in productieve investeringen en bescherming biedende sociale uitgaven. Natuurlijk is dat in eerste instantie een politieke keuze. In ieder geval, in afwezigheid van een ernstige beleidsvisie en volgehouden budgettaire inspanningen riskeren toekomstige sociaaleconomische uitdagingen minder slagkrachtig te kunnen worden aangepakt, met consequenties voor de hele samenleving.

In dit hoofdstuk van zijn nieuwe boek, licht hoofdeconoom Hans Bevers de dynamiek van de overheidsschuld toe. Eerder dan de discussie te vernauwen tot de hoogte van de Belgische staatsschuld is het belangrijk inzicht te krijgen in de belangrijkste parameters die de overheidsfinanciën beïnvloeden. Eveneens worden een aantal algemene beleidsprincipes naar voor geschoven ter gezondmaking van onze publieke financiën in het licht van de vergrijzing.

Wilt u graag het volledige boek lezen? Vul uw gegevens in om het boek te downloaden.

Ik download het boek

Deel het artikel

Meer over: