28.04.20227 min
Deel het artikel
Waar en hoe koopt of verkoopt u kunst? En tegen welke prijs?
Er zijn diverse manieren om kunst te verwerven of van de hand te doen: via een openbare of onderhandse aan- of verkoop, op een beurs, in een galerie, of rechtstreeks bij een kunstenaar of verzamelaar.
Naargelang de specifieke situatie van de verzamelaar en de beoogde transactie zijn er aan elk van deze kanalen voordelen en risico’s verbonden. De prijs van een kunstwerk vertegenwoordigt namelijk slechts een deel van het totale kostenplaatje, terwijl transparantie en tijd een beperkende factor kunnen zijn bij de keuze van de tussenpersoon voor uw transactie.
Belastingen en transactiekosten⁽¹⁾
BTW
Kunstwerken vallen onder de consumptiegoederen en zijn in de Europese Unie onderworpen aan de BTW. Hoeveel BTW verschuldigd is, hangt conform het territorialiteitsbeginsel af van het land waar het kunstwerk zich bevindt op het ogenblik van de aankoop. Als u een schilderij koopt in een Parijse galerie, dan zal het BTW-tarief 20% bedragen. Maar dankzij het beginsel van het vrije verkeer van goederen kunt u dit kunstwerk vervolgens naar uw woning in België vervoeren zonder dat u aangifte moet doen.
In Europa geldt er ook een vrijstelling van douanerechten voor de invoer van kunstwerken. Er is echter wel een invoerbelasting verschuldigd. Als u op een Londense beurs een schilderij koopt om het in uw woonplaats in het Groothertogdom Luxemburg op te hangen, dan betaalt u naast de prijs vermeld op het prijskaartje ook nog 8% invoerbelasting. Indien u echter besluit om het werk te importeren naar uw tweede verblijf in Frankrijk, wordt dit tarief verlaagd naar 5,5%. U kunt het kunstwerk vervolgens vrij verplaatsen binnen de Europese Unie.
In Europa geldt er ook een vrijstelling van douanerechten voor de invoer van kunstwerken. Er is echter wel een invoerbelasting verschuldigd. Als u op een Londense beurs een schilderij koopt om het in uw woonplaats in het Groothertogdom Luxemburg op te hangen, dan betaalt u naast de prijs vermeld op het prijskaartje ook nog 8% invoerbelasting. Indien u echter besluit om het werk te importeren naar uw tweede verblijf in Frankrijk, wordt dit tarief verlaagd naar 5,5%. U kunt het kunstwerk vervolgens vrij verplaatsen binnen de Europese Unie.
Tijdelijke toelating
Om invoerrechten te vermijden, maken sommige galeries gebruik van tijdelijke toelatingen voor internationale beurzen. De galerie maakt dan een inventaris op van de kunstwerken die het grondgebied binnenkomen. Wanneer de werken nadien worden teruggestuurd, moet zij aantonen dat die inventaris nog steeds correct is. Dat gebeurt aan de hand van een zogeheten ATA-carnet.
Indien u een werk wenst te kopen van een Engelse galerie die op Art Brussels tentoonstelt, dan zal de galerie uw aankoopintentie eerst valideren en u het werk vervolgens vanuit Londen toesturen volgens de hierboven aangehaalde principes. U betaalt dan enerzijds invoerbelasting en anderzijds het Britse BTW-tarief van 20%.
Speciale regeling
Er bestaan gunstige formules voor verzamelaars. Zo wordt de BTW in België verlaagd tot 6% als het werk rechtstreeks van de kunstenaar wordt gekocht. In bepaalde situaties kunnen galeries, handelaars en veilinghuizen gebruik maken van een speciale regeling waarbij alleen de winstmarge wordt belast. Dit scenario doet zich voor wanneer de handelaar het werk koopt van de kunstenaar/eigenaar - waarbij geen BTW van toepassing is - en het vervolgens doorverkoopt. Als een galerie bijvoorbeeld een kunstwerk van de kunstenaar koopt voor 1.000 euro en doorverkoopt voor 1.500 euro, zal zij enkel btw aanrekenen op de 500 euro extra.
Volgrecht
In de Europese Unie is voorzien in een volgrecht dat mogelijk moet worden betaald aan de kunstenaar wanneer het werk wordt doorverkocht. Het volgrecht is bedoeld om de kunstenaar te laten meeprofiteren van een waardestijging van zijn of haar werk en beoogt een betere verloning van de kunstenaars. Naargelang het bedrag van de transactie varieert het volgrecht tussen 0,25% en 4% met een maximum van EUR 12.500.⁽²⁾
Meerwaardebelasting
De gerealiseerde meerwaarde is in beginsel volledig vrijgesteld van belasting voor privéverzamelaars op basis van het beginsel van het normaal beheer van privévermogen. Er bestaan echter criteria die bepalen in welke gevallen een verzamelaar moet worden gelijkgesteld met een professional, zoals de intentie om te speculeren, het aangaan van leningen of de aanhoudende frequentie van transacties. In die gevallen kan de privéverzamelaar bijgevolg toch binnen het toepassingsgebied van de meerwaardebelasting vallen. ⁽³⁾
Status vrijhaven
Voor kunstwerken die in een vrijhaven of douane-entrepot zijn opgeslagen, wordt de invoerheffing opgeschort voor de volledige duur van de opslag, die weliswaar onbeperkt kan zijn. Het gaat hier echter om een uitstel, niet om een annulering, aangezien de belasting verschuldigd zal zijn zodra het kunstwerk de opslag verlaat. Een vrijhaven kan uitkomst bieden als er nood is aan beveiligde opslag en de eigen opslagruimte ontoereikend is.
Mogelijke routes
Veilinghuizen⁽¹³⁾⁽¹⁴⁾
Bij aankoop op een openbare veiling moet u rekening houden met de ‘buyer’s premium’, een bedrag dat bij de hamerprijs komt. Bij de grote veilinghuizen varieert deze commissie naargelang de prijs van het kunstwerk tussen de 12,5% en de 25% van de hamerprijs. Over deze commissie kan overigens niet worden onderhandeld. Het percentage dat wordt aangerekend als commissie/premie, is gebaseerd op de prijs: voor minder dure werken is dit percentage hoger, voor duurdere werken is het percentage lager.
Bij een verkoop is er daarnaast een seller’s commission verschuldigd. Dit degressieve commissiebedrag is veel lager dan de aankooppremie en er kan soms over worden onderhandeld.
Tegenover deze hoge kosten staan echter belangrijke voordelen. Veilinghuizen zoals Sotheby's of Christie's hebben het potentieel om de prijs op te drijven en een groot aantal ervaren en vermogende verzamelaars bijeen te brengen. Zij bieden ook schattingen aan en kunnen de transactie van begin tot eind afhandelen, wat veel minder werk betekent voor de verzamelaar. Aangezien zij zeer zorgvuldig te werk gaan, zorgt deze werkwijze bovendien ook voor veel grotere zekerheid.
Een van de risico's van openbare veilingen is dat de gewenste prijs niet wordt gehaald, zelfs als er een reserve werd ingesteld. Er is nu eenmaal geen garantie dat een kunstwerk een gegadigde koper vindt.
Bij een verkoop is er daarnaast een seller’s commission verschuldigd. Dit degressieve commissiebedrag is veel lager dan de aankooppremie en er kan soms over worden onderhandeld.
Tegenover deze hoge kosten staan echter belangrijke voordelen. Veilinghuizen zoals Sotheby's of Christie's hebben het potentieel om de prijs op te drijven en een groot aantal ervaren en vermogende verzamelaars bijeen te brengen. Zij bieden ook schattingen aan en kunnen de transactie van begin tot eind afhandelen, wat veel minder werk betekent voor de verzamelaar. Aangezien zij zeer zorgvuldig te werk gaan, zorgt deze werkwijze bovendien ook voor veel grotere zekerheid.
Een van de risico's van openbare veilingen is dat de gewenste prijs niet wordt gehaald, zelfs als er een reserve werd ingesteld. Er is nu eenmaal geen garantie dat een kunstwerk een gegadigde koper vindt.
Handelaars en galeries⁽¹⁵⁾
Handelaars worden betaald op commissiebasis. De tarieven, die gekoppeld zijn aan het bedrag van de transactie, zijn eveneens degressief. Zij kunnen aanzienlijk variëren naar gelang van de complexiteit of de tijd die nodig is om de transactie af te ronden. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat er bij de succesvolle afwikkeling van een transactie verschillende tussenpersonen betrokken kunnen zijn die allemaal door hun cliënt moeten worden betaald. Aandacht voor transparantie en eventuele verborgen kosten is daarom een must.
De kosten voor dergelijke tussenpersonen zijn hoog en het proces neemt over het algemeen ook meer tijd in beslag. Daar staat tegenover dat zij over een grondige kennis van de kunstenaar en een goede toegang tot de particuliere markt beschikken. Hierdoor zijn zij in staat om voor u de gewenste prijs te bedingen, die bij een openbare verkoop niet is gegarandeerd.
De kosten voor dergelijke tussenpersonen zijn hoog en het proces neemt over het algemeen ook meer tijd in beslag. Daar staat tegenover dat zij over een grondige kennis van de kunstenaar en een goede toegang tot de particuliere markt beschikken. Hierdoor zijn zij in staat om voor u de gewenste prijs te bedingen, die bij een openbare verkoop niet is gegarandeerd.
Instellingen⁽¹⁶⁾
Nu musea steeds minder financiële steun krijgen, zijn schenkingen de voornaamste manier geworden om hun collecties uit te breiden. Aangezien zij de kunstwerken niet van de hand mogen doen, is de selectie en aanvaarding van werken een langdurig proces. Het museum zal daarna immers blijven opdraaien voor de kosten van opslag en conservering. De verkoop van een werk aan een instelling voorkomt niettemin hoge transactiekosten en biedt volledige transparantie. Dat het werk van een kunstenaar wordt tentoongesteld in een institutionele collectie zal daarnaast een positieve invloed hebben op zijn of haar waarde.
Verzamelaar⁽¹⁷⁾
Wanneer u als particuliere verzamelaar rechtstreeks van een andere particulier koopt, dus zonder een beroep te doen op een tussenpersoon, dan betaalt u minder transactiekosten. U behoudt ook volledige transparantie over het proces, aangezien er geen tussenpersoon is. Hoe vlot een dergelijke verkoop verloopt, zal afhangen van twee aspecten: hoe gemakkelijk een koper kan worden gevonden en, nog belangrijker, hoe vlot over de gewenste prijs kan worden onderhandeld. Een professionele schatting is daarom onontbeerlijk. Door de waarde van het kunstwerk kan de transactie complex zijn, terwijl de veiligheid van de transactie het grootste risico zal vormen, waarvoor alleen de verkoper en de koper verantwoordelijk zijn.
Onafhankelijke deskundigen
Ten slotte zijn er nog de onafhankelijke deskundigen, die lagere commissies hanteren dan veilinghuizen en winkelcentra. In het algemeen rekenen zij degressieve tarieven aan die naargelang de transactiewaarde tussen de 2% en de 15% zullen liggen. Hoewel het proces langer kan duren, bieden zij u een echte toegevoegde waarde omdat belangenconflicten volledig uitgesloten zijn. De onafhankelijke deskundigen beschikken over een bevoorrechte markttoegang en verstrekken objectief advies. Ze zullen u pas een voorstel doen nadat ze eerst verschillende alternatieven in overweging hebben genomen.
1 & 7 https://paperjam.lu/article/fiscalite-art-quel-cout-coeur
2 https://eur-lex.europa.eu/legal-content
3 https://dekeyser-associes.com/quelle-fiscalite-pour-les-particuliers-qui-investissent-dans-lart
4 https://taxfoundation.org/value-added-tax-2022-vat-rates-in-europe/
5 https://www.gov.uk/vat-rates
6 https://www.estv.admin.ch/estv/fr/accueil/taxe-sur-la-valeur-ajoutee/taux-tva-suisse.html
8 https://thelawreviews.co.uk/title/the-art-law-review/belgium
9 https://www.cabinet-roche.com/en/works-of-art/
10 https://www.touring-artists.info/en/welcome-turkey/transport-customs/import-to-germany
11 https://www.withersworldwide.com/en-gb/brexit-art
12 https://www.taxadvice.ch/wp-content/uploads/Work-of-arts.pdf
13 https://www.sothebys.com/1-february-2021-buyers-premium.pdf
14 https://www.sothebys.com/en/glossary
15 https://www.fineart.co.uk/faq/commission-rates-to-artists-32.aspx
16 & 17 https://www.artworkarchive.com/blog/collectors-what-you-need-to-know-about-reselling-your-art
2 https://eur-lex.europa.eu/legal-content
3 https://dekeyser-associes.com/quelle-fiscalite-pour-les-particuliers-qui-investissent-dans-lart
4 https://taxfoundation.org/value-added-tax-2022-vat-rates-in-europe/
5 https://www.gov.uk/vat-rates
6 https://www.estv.admin.ch/estv/fr/accueil/taxe-sur-la-valeur-ajoutee/taux-tva-suisse.html
8 https://thelawreviews.co.uk/title/the-art-law-review/belgium
9 https://www.cabinet-roche.com/en/works-of-art/
10 https://www.touring-artists.info/en/welcome-turkey/transport-customs/import-to-germany
11 https://www.withersworldwide.com/en-gb/brexit-art
12 https://www.taxadvice.ch/wp-content/uploads/Work-of-arts.pdf
13 https://www.sothebys.com/1-february-2021-buyers-premium.pdf
14 https://www.sothebys.com/en/glossary
15 https://www.fineart.co.uk/faq/commission-rates-to-artists-32.aspx
16 & 17 https://www.artworkarchive.com/blog/collectors-what-you-need-to-know-about-reselling-your-art
Deel het artikel
Gerelateerde artikelen
Magazine
Precious. Partnerships.
Laat u inspireren door krachtige partnerschappen met topsporters, kunstenaars, filantropen en ondernemers.
Nijverheidsstraat 44
1040 Brussel
België
+32 2 287 91 111040 Brussel
België
BTW BE 0403 212 172
RPR Brussel
RPR Brussel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam